// Numbas version: exam_results_page_options {"name": "Teilbarkeitsaussage", "extensions": [], "custom_part_types": [], "resources": [], "navigation": {"allowregen": true, "showfrontpage": false, "preventleave": false, "typeendtoleave": false}, "question_groups": [{"pickingStrategy": "all-ordered", "questions": [{"name": "Teilbarkeitsaussage", "tags": [], "metadata": {"description": "

Guided induction proof of a divisibility statement (with moderate randomization).

", "licence": "Creative Commons Attribution 4.0 International"}, "statement": "

In dieser Aufgabe müssen Sie einige Lücken in einem Induktionsbeweis füllen. Um die Aufgabe optimal zu nutzen, sollten Sie aber als erstes versuchen, selbst einen Beweis der genannten Aussage zu verfassen! Man braucht einen kleinen Trick, um den Induktionsschritt zu beweisen. Wenn Sie nicht direkt darauf kommen, dann schauen Sie sich den Lückentext an, und erzeugen danach eine neue Aufgabe nach demselben Prinzip, aber mit anderen Zahlen, an der Sie sich dann noch einmal selbst versuchen können.

", "advice": "

Hier noch einmal der vollständige Beweis.

\n

Behauptung: Für alle natürlichen Zahlen $n$ ist $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n$ durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Beweis durch vollständige Induktion nach $n$.

\n

Induktionsanfang $n=0$. Dann ist $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + 2*{k*r}}} - \\var{l*a-1}^n$ = $\\var{b}^\\var{2*k*r} - \\var{l*a-1}^0$ =$\\simplify{ {b^(2*k*r)}} - 1 = \\simplify{ {b^(2*k*r)} - 1}$, und dies ist durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Induktionsschritt $n>0$. Wir müssen nun zeigen, dass $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n$ durch $\\var{a}$ teilbar ist, und dürfen dabei benutzen:

\n

Induktionsvoraussetzung: $\\displaystyle{\\quad\\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^{n-1}}$ ist durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Wir schreiben den Ausdruck, um den es geht, so um, dass wir den Term aus der Induktionsvoraussetzung dort wiederfinden:

\n

\\[  \\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n =  \\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}}\\cdot \\var{b}^{\\var{r}}  - \\var{l*a-1}^n  = \\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}}\\cdot \\var{b}^{\\var{r}}  -\\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}} +   \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n = \\var{b}^{\\var{r}}\\cdot A +  \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n, \\]

\n

wobei $A := \\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^{n-1}$ der Term aus der Induktionsvoraussetzung ist, von dem wir bereits wissen, dass er ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist. Es genügt daher zu zeigen, dass auch $\\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n$ ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist, denn die Summe von zwei Vielfachen von $\\var{a}$ ist wieder ein Vielfaches von $\\var{a}$. Wir formen dies um zu

\n

\\[ \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n = \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot (\\simplify{{b}^{r}} - \\simplify{{l*a-1}}),\\]

\n

und dies ist offensichtlich ein Vielfaches von $\\var{a}$, weil $\\simplify{{b}^{r}} - \\simplify{{l*a-1}} = \\simplify{{b}^{r}-{l*a-1}} = \\simplify{({b}^{r}-{l*a-1})/{a}} \\cdot \\var{a}$ ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist.

\n

\n

Bemerkung: Wir werden später mit dem \"Rechnen mit Restklassen\" eine andere, einfachere Möglichkeit kennenlernen, um diese und viele ähnliche Aussagen zu beweisen.

", "rulesets": {}, "extensions": [], "variables": {"base_data": {"name": "base_data", "group": "Ungrouped variables", "definition": "[[5, 2, 2], [6, 5, 3], [7, 6, 3], [7,5,3], [13, 5, 2], [17, 4, 2], [10, 3, 2]]", "description": "

List of tuples (a, b, r) where a is a natural number, r is not too large, and $b^r \\equiv -1 \\mod a$.

", "templateType": "anything"}, "entry": {"name": "entry", "group": "Ungrouped variables", "definition": "random(0..length(base_data)-1)", "description": "", "templateType": "anything"}, "a": {"name": "a", "group": "Ungrouped variables", "definition": "base_data[entry][0]", "description": "", "templateType": "anything"}, "b": {"name": "b", "group": "Ungrouped variables", "definition": "base_data[entry][1]", "description": "", "templateType": "anything"}, "r": {"name": "r", "group": "Ungrouped variables", "definition": "base_data[entry][2]", "description": "", "templateType": "anything"}, "l": {"name": "l", "group": "Ungrouped variables", "definition": "random(1..3)", "description": "", "templateType": "anything"}, "k": {"name": "k", "group": "Ungrouped variables", "definition": "random(0..1)", "description": "", "templateType": "anything"}}, "variablesTest": {"condition": "(mod(b^r, a)=a-1) && !(b^r = l*a-1) && !(b = l*a-1)", "maxRuns": "100"}, "ungrouped_variables": ["base_data", "entry", "a", "b", "r", "l", "k"], "variable_groups": [], "functions": {}, "preamble": {"js": "", "css": ""}, "parts": [{"type": "gapfill", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 0, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "prompt": "

Beweisen Sie durch vollständige Induktion, dass für alle natürlichen Zahlen $n$ die Zahl $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + 2*{k}}} - \\var{l*a-1}^n$ durch $\\var{a}$ teilbar ist.

\n

\n

Behauptung: Für alle natürlichen Zahlen $n$ ist $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n$ durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Beweis durch vollständige Induktion nach $n$.

\n

Induktionsanfang [[0]]. Dann ist $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + 2*{k*r}}} - \\var{l*a-1}^n$ = $\\var{b}^\\var{2*k*r} - \\var{l*a-1}^0$ =$\\simplify{ {b^(2*k*r)}} - 1 = \\simplify{ {b^(2*k*r)} - 1}$, und dies ist durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Induktionsschritt $n>0$. Wir müssen nun zeigen, dass $\\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n$ durch $\\var{a}$ teilbar ist, und dürfen dabei benutzen:

\n

[[1]]:                         [[2]] ist durch $\\var{a}$ teilbar.

\n

Wir schreiben den Ausdruck, um den es geht, so um, dass wir den Term aus der Induktionsvoraussetzung dort wiederfinden:

\n

\\[  \\var{b}^{\\simplify{{r}n + {2*r*k}}} - \\var{l*a-1}^n =  \\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}}\\cdot \\var{b}^{\\var{r}}  - \\var{l*a-1}^n  \\]

\n

$\\displaystyle{ = \\var{b}^{\\simplify{{r}(n-1) + {2*r*k}}}\\cdot \\var{b}^{\\var{r}}  -\\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}} + }$ [[3]] $\\displaystyle{ - \\var{l*a-1}^n = \\var{b}^{\\var{r}}\\cdot A +  \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n, }$

\n

wobei $A := $ [[4]] der Term aus der Induktionsvoraussetzung ist, von dem wir bereits wissen, dass er ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist. Es genügt daher zu zeigen, dass auch [[5]]  ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist, denn die Summe von zwei Vielfachen von $\\var{a}$ ist wieder ein Vielfaches von $\\var{a}$. Wir formen dies um zu

\n

$\\displaystyle{ \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot\\var{b}^{\\var{r}}   - \\var{l*a-1}^n = \\var{l*a-1}^{n-1}\\cdot( }$ [[6]] $\\displaystyle{)}$,

\n

und dies ist offensichtlich ein Vielfaches von $\\var{a}$, weil $\\simplify{{b}^{r}} - \\simplify{{l*a-1}} = \\simplify{{b}^{r}-{l*a-1}} = \\simplify{({b}^{r}-{l*a-1})/{a}} \\cdot \\var{a}$ ein Vielfaches von $\\var{a}$ ist.

\n

", "gaps": [{"type": "patternmatch", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": " *n *= *0 *", "displayAnswer": "n=0", "matchMode": "regex"}, {"type": "patternmatch", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "Induktionsvoraussetzung", "displayAnswer": "", "matchMode": "exact"}, {"type": "jme", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "{b}^({r}(n-1) + {2*r*k}) - {l*a-1}^(n-1)", "showPreview": true, "checkingType": "absdiff", "checkingAccuracy": 0.001, "failureRate": 1, "vsetRangePoints": 5, "vsetRange": [0, 1], "checkVariableNames": false, "singleLetterVariables": false, "allowUnknownFunctions": true, "implicitFunctionComposition": false, "valuegenerators": [{"name": "n", "value": ""}]}, {"type": "jme", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": "1", "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "{l*a-1}^(n-1)*{b}^{r}", "answerSimplification": "basic, timesdot", "showPreview": true, "checkingType": "absdiff", "checkingAccuracy": "0.001", "failureRate": "1", "vsetRangePoints": "5", "vsetRange": ["0", "1"], "checkVariableNames": false, "singleLetterVariables": false, "allowUnknownFunctions": true, "implicitFunctionComposition": false, "maxlength": {"length": "0", "partialCredit": "0", "message": ""}, "minlength": {"length": "0", "partialCredit": "0", "message": ""}, "valuegenerators": [{"name": "n", "value": ""}]}, {"type": "jme", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "{b}^({r}(n-1) + {2*r*k}) - {l*a-1}^(n-1)", "showPreview": true, "checkingType": "absdiff", "checkingAccuracy": 0.001, "failureRate": 1, "vsetRangePoints": 5, "vsetRange": [0, 1], "checkVariableNames": false, "singleLetterVariables": false, "allowUnknownFunctions": true, "implicitFunctionComposition": false, "valuegenerators": [{"name": "n", "value": ""}]}, {"type": "jme", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "{l*a-1}^(n-1)*{b}^{r} - {l*a-1}^n", "answerSimplification": "basic, timesdot", "showPreview": false, "checkingType": "absdiff", "checkingAccuracy": 0.001, "failureRate": 1, "vsetRangePoints": 5, "vsetRange": [0, 1], "checkVariableNames": false, "singleLetterVariables": false, "allowUnknownFunctions": true, "implicitFunctionComposition": false, "valuegenerators": [{"name": "n", "value": ""}]}, {"type": "jme", "useCustomName": false, "customName": "", "marks": 1, "scripts": {}, "customMarkingAlgorithm": "", "extendBaseMarkingAlgorithm": true, "unitTests": [], "showCorrectAnswer": true, "showFeedbackIcon": true, "variableReplacements": [], "variableReplacementStrategy": "originalfirst", "nextParts": [], "suggestGoingBack": false, "adaptiveMarkingPenalty": 0, "exploreObjective": null, "answer": "{b}^{r} - {l*a-1}", "answerSimplification": "basic", "showPreview": true, "checkingType": "absdiff", "checkingAccuracy": 0.001, "failureRate": 1, "vsetRangePoints": 5, "vsetRange": [0, 1], "checkVariableNames": false, "singleLetterVariables": false, "allowUnknownFunctions": true, "implicitFunctionComposition": false, "valuegenerators": []}], "sortAnswers": false}], "partsMode": "all", "maxMarks": 0, "objectives": [], "penalties": [], "objectiveVisibility": "always", "penaltyVisibility": "always", "contributors": [{"name": "Ulrich G\u00f6rtz", "profile_url": "https://numbas.mathcentre.ac.uk/accounts/profile/7603/"}]}]}], "contributors": [{"name": "Ulrich G\u00f6rtz", "profile_url": "https://numbas.mathcentre.ac.uk/accounts/profile/7603/"}]}